Programma

Stelt u zich een kamer voor met een deur aan de onderkant waaruit een reeks personages verschijnt die bekend zijn en tegelijkertijd ver weg. Personages die onze innerlijke wereld vertegenwoordigen. Cathedral is een verloren plaats in onze geest, een tijdloze ruimte waar het leven bestaat uit niveaus, uit deuren die openen en sluiten, situaties die niet stoppen en die geleidelijk naar ons toe komen. Beelden, soms verontrustend, mooi, tragisch of komisch, vormen een plek waar de personages, uiteengevallen en anorganische lichamen, zichzelf in beweging zetten op zoek naar schoonheid en overleving.

Cathedral is een poëtisch en mystiek werk over de mens en zijn behoefte om in iets of iemand te geloven, in een constante zoektocht naar een nieuwe spiritualiteit om onze wereld te overleven. Een blik op een onbekende en onzekere toekomst. 

Een koorwerk over onze kleine tragedies en de grote absurditeiten van ons hedendaagse leven, altijd getint met melancholie en humor, altijd halverwege tussen lichtheid en tragedie. Het stuk benadert fundamentele vragen van de mensheid zoals Christus, het universum, kunst, vooruitgang en het digitale tijdperk waarin we leven.

Vandaag de dag beleven we de geschiedenis zo snel dat ik denk dat we het niet meer kunnen volgen. In mijn Cathedral wilde ik alle gedachten kwijt over de constante zoektocht naar antwoorden om in deze wereld te overleven.”

- Marcos Morau

In onze digitale inleiding voeren we u mee in de wereld van Cathedral. In ongeveer 10 minuten vertelt presentator Yannick Wagenaar over choreograaf en theatermaker Marcos Morau, de gekozen muziek van Arvo Pärt en het verhaal achter Cathedral.

De podcast is bedoeld om u voor te bereiden op het theaterbezoek en een voorproefje te geven van de magie en betekenis van de dansvoorstelling. Nadat u hebt geluisterd zult u met compleet andere ogen en oren de voorstelling beleven.

Na de eclectische mix aan muziekstijlen in Pablo – zijn vorige productie voor Scapino Ballet Rotterdam – kiest de Spaanse choreograaf Marcos Morau in Cathdral voor één componist: Arvo Pärt, de Estlander die wereldfaam verwierf met zijn ijle, serene composities. “Als je Mozart of Schubert gebruikt heb je als choreograaf een oceaan aan complexiteit tot je beschikking. Bij Pärt heb je een half glas water. Je moet dus heel secuur zijn in hoe je dat water gebruikt.”

Luisteren naar Pärts muziek deed Morau al veel langer. “Maar puur om mijn inspiratie op gang te brengen. Ik had nooit gedacht dat ik zijn composities in een productie zou gebruiken. Arvo Pärt is nu eenmaal toch een cliché. Zijn muziek is al door zoveel filmregisseurs, theatermakers en choreografen gebruikt en” – hij doet alsof hij een handdoek uitwringt – “uitgeperst.”

Toch is Morau niet bezig met hoe hij Pärts muziek ánders dan al die anderen zou kunnen toepassen. “Ik ben niet bezig met anders zijn, ik probeer mijzelf te zijn. Sinds mijn laatste productie voor mijn eigen gezelschap La Veronal, Pasionaria (dat zich afspeelt op een gelijknamige, denkbeeldige planeet – red), ben ik erg geïnteresseerd in de toekomst. In hoe opwindend of hoe verschrikkelijk het pad zal zijn dat wij de komende decennia en eeuwen afleggen.”

Hij realiseert zich dat de combinatie – Pärts muziek en een focus op de toekomst – niet direct vanzelfsprekend is. “Voor mij past Pärt heel erg bij de jaren tachtig en negentig. Je kijkt naar beelden van de Balkanoorlog en je hoort als het ware automatisch zijn muziek. Mijn uitdaging met Cathedral is: hoe verhoudt zijn muziek zich tot een surreële wereld.”

Kinderlijke verbeelding

Over hoe hij die toekomstige, surreële wereld vormgeeft, wil Morau niet al te veel kwijt. “Ik wil niet uitleggen, mijn publiek geen ideeën opdringen. Wat niet betekent dat ik mij achter de abstractie van mijn werk verschuil. Ik vind het fijn om kaders te scheppen, mensen clous aan te reiken, maar ik laat het aan hen of ze die suggesties oppakken of niet.”

“Cathedral is”, zegt Morau, “iets wat ik in mijn hoofd heb, een kinderlijke verbeelding. Het is een speelkamer waarin het grotendeels kapotte speelgoed tot leven komt, als in een nachtmerrie. Je realiseert je dat de speeltjes, ofwel karakters, anders, minder organisch bewegen en zich anders tot elkaar verhouden dan je gewend bent.”

Het raakt aan zijn persoonlijke visie op de toekomst. “Ik denk dat we op sommige punten op de goede weg zijn, maar ik ben ook bezorgd. Zo vrees ik dat we met onze toenemende individualiteit en zelfredzaamheid de ander steeds meer aan het verliezen zijn. Iets wat zich ook vertaalt naar de politiek en naar onze omgang met de kunsten. Maar ik wil geen pessimist zijn. Ik geloof dat er nog tijd is om van koers te veranderen. Dat is ook wat ik uitdraag in mijn werk: ‘Kijk mensen, dit is de kant die we opgaan. Je hebt nu nog de kans om je pad te verleggen, om te gaan voor wat er echt toe doet’.”

Dansen met je hoofd

Net als in zijn producties voor La Veronal maakt Morau in Cathedral gebruik van de door hem ontwikkelde bewegingsmethode KOVA. “Het is”, zegt hij, “veel meer dan een danstechniek. Je kunt het zien als een tas vol hulpmiddelen, maar het is ook een ‘state of mind’. Ik vraag de dansers om elke organische beweging te vermijden, elke beweging die als eerste bij hen opkomt meteen te verwerpen. Als danser kies je vaak de ‘paden’ die je al kent. Vaak is het ‘dance first, think later’, maar ik wil het precies andersom: ‘think first, dance later’. Ik wil dat hun hoofd ‘in control’ is, dat aan elke beweging een bewust denkproces voorafgaat. Soms is dat heel frustrerend voor de dansers, ook omdat ze in eerste instantie vaak denken dat er geen andere optie bestaat dan hoe ze gewend zijn te bewegen.”

Isolaties – de kunst om elk lichaamsdeel apart van het andere te laten bewegen – zijn daarbij heel belangrijk. “Ik wil dat de dansers transformeren in monsters die, als een robot of androïde, elke beweging aansturen en controleren.”

Astronauten

De toeschouwer wil hij tot nadenken stemmen. “Ik ben niet uit op schoonheid binnen de comfortzone. Het is bij mijn producties niet van ‘ga lekker achterover zitten en geniet’. Ik hoop dat mensen na het zien van Cathedral zichzelf vragen stellen over waar het met de wereld heengaat en hun rol daarin.”

Daarbij heeft hij zelf overigens niet aan thema’s als natuur en klimaatverandering gedacht, maar eerder aan religie – “een belangrijk aspect in mijn opvoeding” –, het universum, kunst, vooruitgang en het digitale tijdperk. “Maar verwacht niet dat ik vragen over deze thema’s opwerp, laat staan antwoorden geef. Als toeschouwer zul je bepaalde elementen herkennen waarmee je je kunt verhouden – een piëta, een meteoriet, astronauten – maar het zijn slechts elementen. Mijn werk is als een trip, als een droom: wanneer je wakker wordt is alles belangrijk en tegelijkertijd is alles irrelevant.”

Tekst: Astrid van Leeuwen

Pärt ontwikkelt in die jaren een zeer persoonlijke componeertechniek die hij aanduidt met ‘tintinnabuli’, naar het Latijnse woord ‘tintinnabulum’ voor bel of klokje. Het is muziek die terugkeert naar de basis van de tonaliteit, de zuivere drieklank, zoals die schuilt in de toon van een aangeslagen klok. De eerste werken die hiervan getuigen, zijn Für Alina, Fratres, Cantus in Memory of Benjamin Britten en Spiegel im Spiegel. In dit laatste werk laat Pärt in de viool elke stijgende lijn volgen door een dalende. De eerste melodie telt twee noten, de volgende drie, enzovoorts. Zo ontstaat een schijnbaar oneindige spiegeling. Dit werk, evenals Fratres, duikt op in diverse films, documentaires, ballet- en dansvoorstellingen.

Arvo Pärt heeft dan wel zijn eigen stijl gevonden, opnieuw maken de Sovjet-autoriteiten het hem moeilijk, nu vanwege het religieuze karakter van veel van zijn composities en het gestileerde klokgebeier. In 1980 wordt hij gedwongen met zijn gezin Estland te verlaten. Na een jaar in Wenen verhuizen ze naar Berlijn, om pas in 2010 terug te keren naar het inmiddels soevereine Estland. En soeverein is nog altijd Pärts muziek, met een kalme concentratie die oproept tot bezinning. ‘Deze muziek draait om stilte. De geluiden zijn er om de stilte te omringen’, aldus de componist. Een kathedraal van klank, indrukwekkend door zijn heldere eenvoud.

Tekst: Filip Leussink

Pracht in de eenvoud kenmerkt de muziek van Arvo Pärt. De soms weinige noten worden op zo’n mooie en intelligente manier geplaatst, dat hij ze over lange tijd kan rekken en toch de spanningsboog bewaart."

- Conrad van Alphen, artistiek leider Sinfonia Rotterdam

Regie
Marcos Morau

Choreografie
Marcos Morau & Lorena Nogal

Toneelbeeld & kostuumontwerp
Silvia Delagneau

Dramaturgisch Assistent
Carmina S. Beldak

Lichtontwerp
Marten K. Axelsson

Rekwisieten en special effects
Juan Serrano Sebastiá

Poppen
Ricardo Verge

Videoprojecties
Justin Bekker

Muzikale uitvoering
Sinfonia Rotterdam met zangeres Channa Malkin (i.s.m. IVC)

Artistieke leiding
Nanine Linning

Balletmeesters
Débora Soto 
Bonnie Doets  
Lorena Nogal
Marina Rodríguez

Kostuumatelier                                        
Petra Finke
Mara Wap (kleedster)

Productie
Manon Paap
Tjeu Schellekens

Technische productie
Guido Verschoor

Techniek
Bjørn van Doesburg (hoofd techniek)
Tommy Everts (licht)
Marcel Wijngaards (geluid)
Behrooz Vasseghi (toneelmeester)
Evert Achthoven (transport, inspiciënt)

Viool
Cordelia Paw (concertmeester)
Marina Meerson
Inger van Vliet

Altviool
Katya Woloshyn
Eduard Ataev

Cello
Oliver Parr

Contrabas
Peter Leerdam

Pauken/slagwerk
Arjan Roos

Piano
Caecilia Boschman

Zang
Channa Malkin (i.s.m. IVC)

Scènefoto's
Bart Grietens (2024)
Hans Gerritsen (2019)

Campagnebeeld
Stef Nagel

Portretfoto's
Khalid Amakran

Interview Marcos
Astrid van Leeuwen

Subsidiënten
Ministerie van Onderwijs, Cultuur & Wetenschap
Gemeente Rotterdam

Sponsors
Brighter World
STOER

Preferred suppliers
De Jong Tours
Peitsman licht & geluid BV
Winter Audio Service
Wonderland & Geschikt